رتبه‎بندی و خوشه‏بندی استان‎های کشور بر اساس شاخص‎های زیج حیاتی مناطق روستایی با استفاده از روش‎های چندمتغیره آماری

سابقه و هدف: آگاهی از وضعیت جامعه در ابعاد مختلف یکی از ضروریات برنامه‎ریزی است. ارزیابی و تعیین اولویت به مسئولین اجرایی کمک می‌کند تا نیازهای ضروری را سریع‌تر برآورد نمایند. با توجه به این‌که رتبه‎بندی و خوشه‎بندی استان‎ها با استفاده از متغیرهای مربوط به شاخص‎های سلامت زیج حیاتی مناطق روستایی انجام نشده  است لذا هدف این مطالعه رتبه‎بندی و خوشه‎بندی استان‎ها بر اساس این شاخص‎ها است. مواد و روش‌ها: در این پژوهش ابتدا رتبه‎بندی استان‎های کشور بر اساس مجموعه‎ای از شاخص‎های زیج حیاتی مناطق روستایی که توسط وزارت بهداشت منتشر شده انجام شد. از روش‎های چندمتغیره تحلیل مولفه‎های اصلی و تحلیل عاملی برای رتبه‌بندی استان‎ها و برای تعیین استان‏های همگن از روش تحلیل خوشه‏ای استفاده شده است. تحلیل داده‎ها با نرم‎افزار SPSS16 و R3.1.1 انجام شد. یافته‌ها: 3 عامل‎ استخراجی شاخص مرگ و میر، شاخص‎ باروری و جمعیتی و شاخص عمل‌کردی بیش از 86 درصد تغییرات موجود در داده‎ها را بیان می‌کرد.  نتایج رتبه‎بندی بر اساس عامل اول نشان داد که استان‎های خراسان جنوبی، خراسان شمالی و کردستان دارای وضعیت نامطلوب و مازندران و تهران درای مطلوب‌ترین استان‎ها بر اساس این شاخص بودند. نتایج تحلیل خوشه‎ای نیز استان‎های مشابه از نظر شاخص‎های بهداشتی و اجتماعی را در یک گروه قرار داد. نتیجه‌گیری: همان‎طور که نتایج این مطالعه نشان داد استان‎هایی که دارای وضعیت اقتصادی- اجتماعی مطلوب بودند عمدتاً استان‏های نزدیک به پایتخت و هم‌چنین دارای تبادلات فرهنگی و اجتماعی به لحاظ دارا بودن مکان‎های توریستی و گردشگری می‎باشند. لذا توسعه اقتصادی عادلانه‏تر و توجه به سایر مناطق دارای شرایط نامطلوب می‎تواند باعث رشد و توسعه شاخص‎های بهداشتی در کشور شود